Bilgi Elektrik Tesisatı Kontrolü

Bu döküman aşağıda adı geçen standartlardan alınan bilgilere göre hazırlanmış olup; bir yönetmelik anlamında kullanılamaz.

Bu doküman patlayıcı gaz ortamlarında bulunan elektrik tesisatı ve cihazları ile ilgili olarak yapılacak incelemelerde denetçiye yol gösterici olmak üzere, Patlayıcı gaz ortamlarında bulunan elektrikli cihazları ve elektrik tesisatının yapısı ve denetlenmesi hakkında yayınlanmış olan

TS EN 60079 –10

TS EN 60079 -14

TS EN 60079 -17 standartlarından derlenmiştir.

Denetçi tarafından hazırlanacak belgeler EK A ve EK B de verilmiştir.

Tesislerin ilk denetlenmesinde Elektrik Tesisat Belgesi, Deney Sonuçları Listesi ve Tablo1 veya Tablo 2 de sıralanan kontrolların yapıldığına dair Denetleme Listesi hazırlanacak ve sunulacaktır.

Periyodik denetlemelerde Peryodik Denetleme Raporu, Tablo1 veya Tablo 2 de sıralanan kontrolların yapıldığına dair Denetleme Listesi hazırlanacak ve sunulacaktır.

Not : Elektrik Tesisat Belgesi, Deney Sonuçları Listesi ve Peryodik Denetleme Raporunun hazırlanmasına dair açıklamalar EK A ve EK B’de bulunmaktadır.

TANIMLAR

Gözle Denetim

Bu tür denetim hiç bir erişim malzemesi veya donanımı kullanmadan eksik parçalar (pul, cıvata gibi ) gibi hataların göz ile tanımlanmasıdır.

Yakın Denetim

Bu tür denetim göz ile denetlemeyi de kapsar, ayrıca erişim donanımının

(Örneğin: gerekli yerlerde merdiven ve aletler) kullanımı ile gevşek olan kısımlar gibi hatalar da tespit edilir.



Ayrıntı Denetim

Bu tür denetim yakın denetlemeyi de kapsar, ayrıca gerektiğinde alet ve test donanımlarını kullanılarak ve muhafazaları açılarak gevşek olan bağlantılar gibi hatalar da tespit edilir.

Tehlikeli Alan

Donanımın inşaatında, montajında ve kullanımında özel tedbirler alınmasını gerektirecek miktarda patlayıcı bir atmosphere sahip veya sahip olması beklenen alandır.

Uzman Personel

Tesisatın denetleme işlemini yapacak olan personel koruma tipleri, tesisat detayları, ilgili standartlar, ulusal yönetmelikler/şirket kuralları ve ex-proof malzeme sınıflandırmasının genel prensipleri konularında yeterli bilgi sahibi olması gereklidir.

Diğer tanımlar için TS EN 60079 -14’e bakılabilir.

BELGELEME

Aşağıda bulunan denetleme için istenen belgelerin denetlenecek tesisin son durumlarını göstermesi gereklidir.

alanların Kuşak sınflaması ve, eğer gerekli ise her alan için (TS EN-60079 - 10 ve TS EN-61241 - 10) malzemenin korunma düzeyi (EPL),

Gazlar içinIIA, IIB veya IIC) donanım grubu, ve sıcaklık sınıfı,

Tozlar içinIIIA, IIIB veya IIIC) donanım grubu, ve maksimum yüzey sıcaklıkları

Donanım karakteristikleri (Örneğin sıcaklık kademesi,koruma tipi, IP derecesi, korozyon direnci),

Patlamaya karşı korunmalı donanımın görevinin gereğince sürdürülmesi için kullanılan koruma tipi kayıtları, (bakınız TS EN-60079 - 14 , ve TS EN-61241 -

14), (Örneğin donanımın listesi ve yeri, yedekleri , sertifikaları, teknik bilgisi),

Bir önceki denetleme kayıtlarının kopyaları.

Gerekli olabilecek diğer belgeleme istekleri, TS EN-60079 - 14, TS EN-60079 -19 ve TS EN 61241 - 14'ten sağlanmalıdır.

PERSONELİN NİTELİĞİ

Tesisatların denetleme ve bakımı, alan sınıflandırmasının genel prensiplerinde ve korumanın çeşitli tiplerinde eğitimli olan, tesisat pratiği bulanan, ilgili standartlar ile ulusal yönetmelikler/şirket kurallarını tesisata uygulayabilen deneyimde personel tarafından yapılacaktır. ( Bakınız TS EN 60079-17 Ek B).Uygun öğrenim ve eğitim, düzenli bir esasta personel tarafından üstlenilecektir. İlgili personelin Konuyla ilgili tecrübesi ve talep edilen eğitimi alabilme yeteneği, uygun olacaktır.

DENETLEMENİN DERECELERİ

Denetlemenin derecesi, gözle, yakın veya ayrıntılı olabilir. Bu üç derece denetleme için, Tablo 1 ve 2 de zorunlu kontroller detaylı olarak verilmiştir. Donanım enerjiliyken gözle ve yakın denetlemeler yapılabilir. Ayrıntılı denetlemeler genellikle, donanımın enerjisiz bırakılmasını gerektirecektir. Seçilen denetlemenin derecesi, birden fazla koruma tipi kullanılan donanımlarda, Tablo 1 ve Tablo 2 de görülen ilgili kolonlar birleştirilerek tespit edilecektir.

DENETİMİN SIKLIĞI

Denetimin sıklığı, Yönetmelik, Tüzük ve şirket kurallarına, tesisin çevresine ve bununla ilgili olarak donanımın bozulmasına, kullanımına ve deneyime göre belirlenecektir.

DENETLEMENİN TİPLERİ

a) Başlangıç denetlemeleri, korumanın seçilen tipinin ve onun tesisatının, uygun olup olmadığını kontrol etmek için kullanılır. Bunlar, Tablo 1 ve Tablo 2 ’ye göre yapılan ayrıntılı denetlemelerdir.

Not: Malzemenin başlangıç denetlemesi, eğer imalatçı tarafından yapılırsa tekrarı gerekli değildir; tesisatın montaj sürecinin imalatçı tarafından denetlenen parçaları etkilemesi söz konusu değildir.

Periyodik denetlemeler, gözle veya yakın denetlemelerdir ve tablo 1 ve Tablo 2 ‘ye göre yapılır. Gözle veya yakın periyodik bir denetleme, daha fazla ayrıntılı bir denetleme ihtiyacına götürebilir.

Numune denetlemeleri, görsel, yakın veya detaylı olabilir. Bütün numunelerin boyut ve düzenlemesi, denetlemenin amacı dikkatle alınarak kararlaştırılacaktır.

DONANIMIN DEVRE DIŞI BIRAKILMASI (İZOLASYONU)

Burada “izolasyon” terimi, sigortaların ve bağlantıların kaldırılması veya ayırıcı veya anahtarın kesik konumda kilitlenerek topraklanması anlamına gelmektedir.

Asıl güvenlik devreleri dışındaki tesisatlar

Güvenli olmayan ve tehlikeli alanda bulunan enerjili parçalar içeren elektrik donanımı, nötr iletkeni dahil bütün giriş ve (nötr-toprak arası gerilim nedeniyle ) çıkış bağlantıları izole edilmeden açılmamalıdır (b ve c maddelerinde tanımlananlar hariç). Yüzey sıcaklığı alevlenmeye yol açmayacak bir seviyeye düşünceye veya depolanmış elektrik enerjisi (statik elektrik) ateşlemeye yetmeyecek düzeye ininceye kadar muhafaza açılmamalıdır.

Enerjili kısımların açıkta bırakılması gerektiği durumlarda asıl işler, tehlikeli olmayan alanda alınan önlemlere ve güvenli iş prosedürüne göre yürütülecektir (Bakınız TS EN 60079 -14).

a ve b maddelerindeki gereklerin hafifletilmesi sadece kuşak 2 ve kuşak 22 alanlarında mümkündür. Eğer güvenlik değerlendirmesi aşağıdaki koşulları
sağlıyorsa işler sadece tehlikeli olmayan alanda alınan önlemlere göre yürütülecektir.

Enerjili donanımdaki önerilen iş, alevlenmeye yol açacak bir kıvılcım oluşturmuyorsa,

Devreler kıvılcım oluşumunu önleyen bir tasarıma sahipse,

Donanım veya tehlikeli alandaki herhangi bir devre alevlenmeye yol açacak sıcak bir yüzey içermiyorsa.

Güvenlik değerlendirmesinin sonuçları aşağıdaki unsurları içeren belgelerle kaydedilecektir:

Enerjili donanımdaki önerilen işlerin alacağı şekil(ler),

Değerlendirmenin sonuçları, değerlendirme sırasında yürütülen test sonuçları dahil,

Değerlendirmenin gerekli kıldığı enerjili donanımın bakımıyla ilgili şartlar.

Değerlendirmeyi yapan kişiler ilgili standartlar, çalışma kısaltmaları ile ilgili önerler ve bunların mevcut açıklamaları ile ilgili bilgi sahibi olmalı; değerlendirmeyi yürütmek için gerekli bilgilere ulaşabilmeli; gerektiğinde ulusal otoriteler tarafından kullanılan benzer test donanımından ve test prosedüründen yararlanmalıdır.

Asıl güvenlik tesisatları

Bu gibi tesisatlar üzerinde yapılacak işlemler uzman personelin esas güvenlik sistemi veya kendinden güvenli donanımın ilgili belgelerde belirtilen şartları sağlayıp sağlamadığını yazılı olarak bildirmesi ile yapılabilir.

Topraklama ve Eşpotansiyel Baralar

Tehlikeli alanlarda, topraklama ve eşpotansiyel bara düzenlerinin iyi durumda olduğunun denetlenmesine özen göstermek gereklidir. (Bakınız Tablo 1, madde B6 ve B7; Tablo 2, madde B6 ve B7).



Hareketli Donanımlar ve Bunların Bağlantıları

Tedbirler, tehlikeli alanda hareketli elektrik donanımları (Portatif, taşınabilir ve el cihazları), sadece onun koruma, malzeme grubu ve yüzey sıcaklığı tipine uygun yerlerde kullanıldığı garanti edilerek alınacaktır.

Denetim Tabloları (Tablo1ve Tablo 2 )

Test donanımının kullanımı tehlikeli alanlarda akım boşalması ile sonuçlanacağından güvenli alanda yapılmasına özen gösterilmelidir.

Donanımın Korunma Düzeyi (EPL) / Tehlikeli Bölge Kuşaklamasına Uygunluğu

Bakınız TS EN 60079-14 veya TS EN 61241-14, kısım 5 ve 6.



Donanım Grubunun Doğrulanması

Donanım grubu doğrulanacaktır.

Donanım Maksimum Yüzey Sıcaklığının Doğrulanması

Donanımın maksimum yüzey sıcaklığı doğrulanacaktır.

Donanımın Ait Olduğu Devrenin Tanımlanması

Bunun amacı, her denetlemede donanımın doğru izolasyonunu sağlamaktır. Bu ise çeşitli yollar ile sağlanabilir. örneğin:

Donanıma sabitlenmiş tedarik kaynağını belirten sabit bir etiketle beraberdir.

Donanıma sabitlenmiş bir etiket sayısıyla veya kablo donanıma sabitlenmiş bir kablo numarası ile beraberdir. Tedarik kaynağı, bir çizimle veya etiket ile veya kablo sayısını referans gösteren bir program ile de sağlayabilir.

Parça açıkça ve belirsizliğe meydan vermeyecek bir şekilde, bir program yolu ile tedarik kaynağının dolaylı veya dolaysız olarak tanınması sağlamak için çizim üzerinde göstermelidir.

Başlangıç denetlemelerinde bütün donanım için verilen bilgilerin doğru olduğunun kontrol edilmesi emniyet gerekçeleri nedeniyle önemlidir. Periyodik denetlemelerde bütün donanım için gerekli bilgilerinin yeterliliği kontrol edilecektir. Bilginin doğruluğunu kontrol etmek için ayrıntılı bir denetleme, devreler diğer ayrıntılı kontrolleri yapmak için izole edildiği zaman yürütülecektir.

Kablo Rakoru

Yakın muayenede kablo rakoru sıkılığının kontrolü nemden koruyucu teyp veya “shroud”ları çıkarmadan yapılabilir. Detaylı muayenede yalnızca uygunluğuna yakın muayenede kanaat getirilmediği zaman kablo rakoru sökülür.

Kablo Tipinin Uygunluğu

Bakınız. TS EN 60079-14 veya TS EN 61241-14.

Sızdırmazlık (Sealing)

TS EN 60079-14 veya TS EN 61241-14’e göre kapaklı kablo kanalı, kanal ve boruların sızdırmazlığının yeterliliği denetlenir.

Hata Çevrim Empedansı veya Toprak Direnci

Topraklamanın uygunluğu ilk muayenede direnç ölçümü yolu ile kontrol edilir. Ölçüm “kendinden emniyetli (EEx-i sertifikalı)” bir ölçüm aleti ile yapılabilir. Bu tür bir cihazla ölçüm yaparken üretici talimatlarına uyulmalıdır.

Sonraki örnek muayeneler de aynı şekilde EEx-i sertifikalı bir direnç ölçüm aleti ile yapılabilir. Kendinden emniyetli (EEx-i) olmayan bir ölçüm aleti ile ölçüm yalnızca emniyetli çalışma prosedürlerine uyulduğu koşullarda mümkündür.

Yalıtım Direnci

500 V’a kadar elektriksel donanım ve bağlı kabloların yalıtım direnci (SELV devreler hariç) 500 V doğru gerilim ile ölçülür. İlgili donanımın dokümantasyonunda aksi söylenmedikçe yalıtım direncinin en az 1 MΩ olması şartı aranır.

Aşırı Yük Koruması

Döner elektrikli makineler için aşağıdaki hususların kontrol edilmesi gerekir:

Koruma elemanlarının ayarının doğru yapılıp yapılmadığının ve doğru çalıştığının kontrolü ilk muayenede ve detaylı muayenede denetlenir.

Döner elektrikli ekipmanlar için koruma elemanının karakteristiği anma akımının 1.2 katında 2 saat veya daha az sürede açacak ve 1.05 katında 2 saatte açmayacak şekilde ayarlandığının ilk muayenede kontrolu yapılır.



İLAVE MUAYENELER

“d” tipi Koruma – Alev Sızdırmaz Mahfaza

Alev sızdırmaz mahfazaları kapatırken bütün birleşim yerleri özenle temizlenir ve korozyonu önlemek ve sızdırmazlığa yardımcı olmak için hafifçe gres yağı sürülür. Kör cıvata deliklerine gres yağı sürülmez. Yalnızca metalik olmayan ve korozyona yol açmayan temizleme sıvıları flanş yüzeylerini temizlemek için kullanılabilir.

“e” tipi Koruma – Arttırılmış Emniyet

Aşırı Yüklenmeler

EEx-e motorlar servis ve rotor kilitlenmesi koşullarında müsaade edilen yüzey sıcaklık sınırını aşmamaları için uygun koruma elemanları ile korunurlar. Bu yüzdendir ki bu tür korumalı motorlarda koruma elemanının doğru seçildiğinin ve doğru ayarlandığının kontrol edilmesi gerekir. Koruma elemanı öyle seçilmeli ve ayarlanmalıdır ki açma zamanı motor akımı IA/IN oranındayken motor etiketinde belirtilen tE zamanından daha uzun olmamalıdır.

Açma zamanları ilk muayenede motor koruma devresinden hata akımı kadar akım geçirilerek ölçülür. Tecrübeye bağlı olarak periyodik muayenelerde açma zamanını ölçmeye gerek olabilir veya olmayabilir. Gerçek operasyondaki açma zamanı koruma elemanı karakteristik eğrisindeki zaman değerinden maksimum %20 daha fazla olabilir.

“i” ve “iD” tipi Koruma – Kendinden Emniyetli Devreler

Enstrumanların çevrim durumunun sıklıkla kontrol edildiği akıllı sistemlerde muayene prosedürünün bazı kısımları göz ardı edilebilir. Örneğin bir sistem montajı tek bir seri numarası ile bütün özel donanımların varlığını teyit ediyorsa her muayenede bütün etiketleri okumaya gerek yoktur.

Kendinden Emniyetli Devreler için Dokümantasyon

Tablo 2’deki belgeler asgari aşağıdaki detayları içermelidir:

Devre emniyet dokümanları

Üretici, ekipman tipi ve sertifika numaraları, koruma seviyesi, (gazlarda) ekipman grubu ile sıcaklık sınıfı ve (tozlarda) maksimum yüzey sıcaklığı

Elektriksel parametreler (kapasitans, endüktans, uzunluk, kablo tipi ve güzergahı)

Ekipman sertifika(lar)ının özel gereklilikleri ve özel montajlarda bu gerekliliklerin sağlanma yöntemleri

Tesisteki (kendinden emniyetli devreye ait) her bir parçanın fiziksel yerleşimi



Kendinden Emniyetli Devrelerde Etiketler

İlgili sistem dokümantasyonu gereklilikleri doğrultusunda montajı yapılan ekipmanın doğru ekipman olduğunu temin etmek için etiketler tek tek muayene edilir.

Kendinden Emniyetli ve Kendinden Emniyetli Olmayan Devreler Arasındaki Birleştirme Aparatları (Emniyet Bariyerleri)

Birleştirme aparatları (emniyet bariyerleri) açıklayıcı sistem dokümantasyonuna göre doğru tip ve anma değerinde olduklarından emin olmak maksadı ile muayene edilirler. Birleştirme aparatının “zener bariyer” tipinde olması halinde toprak bağlantılarının uygunluğu da ayrıca kontrol edilir. ( Bakınız. 9.3.7)

Kablolar

Sistem montajında kullanılan kablolar ilgili ürün/sistem dokümantasyonuna uygunluğunu denetlemek amacı ile muayene edilirler. Birden fazla kendinden emniyetli devre içeren çok damarlı kablolardaki yedek damarların ne amaçla kullanıldıklarına ve kendinden emniyetli sistemleri içeren kablolarla diğer kabloların aynı boru, kanal veya kablo tepsisinden geçişlerinde alınan koruma önlemlerine özellikle dikkat edilir.

Kablo Ekranları

Sistem montajında kullanılan kabloların ekranları ilgili ürün/sistem dokümantasyonuna uygunluğunu denetlemek amacı ile muayene edilirler. Birden fazla kendinden emniyetli devre içeren çok damarlı kablolardaki yedek damarların ne amaçla kullanıldıklarına özellikle dikkat edilir.

Noktadan Noktaya Bağlantılar

Bu kontrol yalnızca ilk muayenede yapılır.

Galvanik Olmayan İzole Devrelerdeki Toprak Devamlılığı

İlk muayenede kendinden emniyetli devrelerle topraklama noktası arasındaki direnç değeri ölçülür.

Topraklama direnci tespiti tehlikeli sahada elektriksel ölçüm gerektiriyorsa veya tehlikesiz sahada yapılan ölçümler kendinden emniyetli devreyi olumsuz etkileyebilecekse kullanılan ölçüm aleti kendinden emniyetli devrelerde kullanıma uygun olmalıdır. Ölçümün yapılması süresince kendinden emniyetli devrenin tehlikeli sahada kalan kısmında patlayıcı gaz veya toz atmosferi olmadığı garanti edilirse ölçüm aleti ile ilgili kendinden emniyetli devrelerde kullanıma uygunluk şartı aranmaz.

Kendinden Emniyetliliğin Bütünlüğünü Sağlayan Toprak Bağlantıları

Kendinden emniyetli sistemlerin bütünlüğünü sağlayan toprak bağlantısı, (tranformatör ekran topraklaması, bariyer rölesi kaide topraklaması gibi) dirençleri 9.3.7’deki gibi ölçülür.

Kendinden emniyetli devrelerle birleştirme aparatları üzerinden bağlantılı şebekeden beslenen donanımların (kendinden emniyetli devrelerin muayenesi amacıyla) toprak çevrim empedansını ölçmeye gerek yoktur. Ancak bu ölçüm normal kontrol odası enstrümanlarının elektrik şokuna karşı korunduğunun teyidi için gerekli olabilir. Bazı ekipmanlarda kendinden emniyetli topraklama ekipman çerçevesine içeriden bağlı olduğundan her türlü empedans ölçümü (fişlerin toprak ucu ile ekipman çerçevesi veya donanım çerçevesi ile kontrol paneli arasındaki direnç ölçümü gibi) kendinden emniyetli devreler için özel olarak tasarlanmış cihazlarla yapılmalıdır.

Kendinden emniyetli devre topraklaması veya yalıtımı

Yalıtım testi kendinden emniyetli devrelerin orijinal tasarımın gereklilikleri uyarınca topraklandığının veya topraktan yalıtıldığının teyidi için istenir. Bu istem toprak hatasının kendini belli ettiği sistemlerde (örneğin toprak hatası durumunda kendini emniyete alan veya toprak kaçağı izleme cihazı içeren sistemlerde) gerekli olmayabilir. Kendinden emniyetli sistem veya devrelerde yalıtım testi yalnızca bu tür devreler için onaylanmış test cihazları ile yapılabilir.

Bu testler gerçekleştirilirken bariyer devrelerini topraklayan ortak baranın genel topraklama ile olan bağlantısı sökülür. Testler ancak saha tehlikeden arındırıldığı veya ortak toprak barasına bağlı tüm devrelerin enerjileri kesildiği zaman yapılır.

Kendinden emniyetli ve kendinden emniyetli olmayan devrelerin ayırımı Bağlantı kutuları ve birleştirme aparatları içeren kutular sadece sistem dokümantasyonlarına uygun bağlantıların yapıldığını teyit etmek için muayene edilirler.